Sałatka z aksamitką i nasturcją? Kaszotto z kwiatami lawendy albo kwiaty dyni w cieście naleśnikowym? Jak lato, to może lody lawendowe lub o smaku pysznogłówki, a do popicia lemoniada albo poncz, najlepiej przyrządzone z fuksji albo róży? Jedno jest pewne, potrawy i napoje z dodatkiem kwiatów jadalnych to interesujący element zaskoczenia podczas każdego przyjęcia, nie tylko tego zaplanowanego w restauracji.
O tym, że kwiaty jadalne to szalenie interesujące zagadnienie, można przekonać się m.in. podczas dorocznego Kulinarnego Festiwalu Kwiatów Jadalnych, organizowanego przez Ogrody Hortulus w Dobrzycy, objętego patronatem medialnym przez nasz portal. Tradycyjnie podczas tego wydarzenia eksperci od botaniki wypowiadają się na temat gatunków nadających się do konsumpcji, przynoszących korzyści samopoczuciu i zdrowiu, opowiadają o miejscach na świecie, gdzie na co dzień gotuje się potrawy na bazie kwiatów, ale też przestrzegają przed gatunkami szkodliwymi, a nawet trującymi.
Do kolekcji kwiatów jadalnych należą te ozdobne, jak aksamitka, begonia, czarnuszka, floks, lwia paszcza, nasturcja czy lawenda. W tej kategorii mieszczą się też kwiaty ziół m.in. bazylia, czosnek, mięta, oregano, jak również ogórecznik. Dobrze wiedzieć, że jadalnymi są też kwiaty warzyw: cukinii, dyni, a nawet zielonego groszku. Najmniej znane są kwiaty krzewów i drzew. Najlepszymi przykładami będą tu: akacja, lipa i czarny bez, doskonałe sprawdzające się jako składnik syropów.
Jedną ze stałych prelegentek wspomnianego festiwalu jest doktor biochemii Małgorzata Kalemba-Drożdż, wykładowczyni uniwersytecka, badaczka, blogerka (Trochę inna cukiernia) i autorka szeregu książek o kwiatach jadalnych. Na swoim koncie ma takie tytuły, jak „Smakowite drzewa” (2017), „Skarby ogrodu” (2021), „Różane przepisy” (2017), „Pyszne chwasty” (2014), „Jadalne kwiaty. 178 przepisów na dania z kwiatów” (2016) oraz „Kwiatowa uczta. Jadalne kwiaty w 100 przepisach” (2012). Małgorzata Kalemba-Drożdż prowadzi również warsztaty kulinarne oraz wykłady dotyczące zdrowego żywienia i kwiatów jadalnych.
Jak przyrządzić kwiaty jadalne
Według ekspertki, kwiatów jadalnych jest bardzo dużo, sama zna ich około 100 gatunków, a lista ta stale się wydłuża. Do najpopularniejszych w naszej strefie klimatycznej należą fiołki, doskonałe do sałatek i jako ozdoba napojów i deserów, w tym galaretek i lodów. Jadalne są też róże, a w zasadzie ich płatki, które można wykorzystać do konfitur, dżemu, chłodników oraz do ozdoby napojów i przeróżnych smakołyków. W kuchni wspaniale sprawdzają się również stokrotki. Są znakomite jako dodatek do sałatek, a także np. w wersji karmelizowanej do tortów i wszelakich deserów. Na szczególną uwagę zasługują nasturcje, które należą do grupy najpopularniejszych kwiatów jadalnych. Ze względu na pikantny smak doskonale nadają się do dań wytrawnych oraz do sałatek. Kwiaty cukinii oraz dyni najlepiej smakują po usmażeniu. Jak je przyrządzić? Po kąpieli w roztrzepanym kurzym białku i obtoczeniu w tartej bułce z dodatkiem parmezanu wystarczy je usmażyć. Z kolei lawenda wzbogaci zupę owocową, a bratki i begonie – chłodniki.
Spore pole do popisu daje też ogórecznik. Według znawców tematu najsmaczniejsze są młode, mało owłosione listki, które warto wykorzystać do sałatek i np. chłodnika litewskiego. Natomiast liście starsze, większe, bardziej owłosione, po uprzednim sparzeniu, można wykorzystać do przyrządzenia jarzynki albo pesto. Z kolei kwiatami ogórecznika warto ozdabiać dania z pomidorów i wszelakie sałatki. Inny pomysł na ogórecznik to kostki lodu z zatopionymi w nich kwiatami.
Małgorzata Kalemba-Drożdż uważa, że komponując posiłek należy przede wszystkim kierować się smakiem danego kwiatu i orientować się, czy będzie pasował on do sporządzanej przez nas potrawy – zupy, tarty albo mięsa. W daniach wytrawnych kwiaty mogą stanowić lekki kontrapunkt albo ich uzupełnienie. Mogą być barwnym składnikiem sałatki, ciekawym dodatkiem smakowym napoju albo podbijać smak dania, jak w przypadku kwaśnej begonii zestawionej z białą rybą.
Świeże kwiaty jadalne, przed obróbką, zawsze trzeba delikatnie obmyć i osuszyć. Ekspertka radzi, by do potraw, zwłaszcza podawanych na ciepło, dodawać je w ostatniej chwili. Wtedy można w pełni cieszyć się ich aromatem oraz pięknem.
Pozyskiwanie kwiatów jadalnych
W tym miejscu, wiele osób zapewne zadaje sobie pytanie, w jaki sposób pozyskiwać kwiaty jadalne? Ekspertka twierdzi, że najlepiej i najłatwiej rozpocząć samodzielną ich uprawę. Doskonale nada się do tego parapet lub przydomowy ogródek. Inny sposób to wycieczka za miasto, w czyste ekologicznie rejony, by własnoręcznie nazbierać dziko rosnące kwiaty.
Jadalne kwiaty, zwłaszcza te dziko rosnące oraz ogrodowe, to produkty ściśle sezonowe. Dr Kalemba-Drożdż zauważa, że sezon na niektóre z nich trwa bardzo krótko. Zakwitają, by po tygodniu albo dwóch – zniknąć. Dlatego warto cieszyć się nimi, gdy są dostępne świeże, a zimą korzystać z dobrodziejstw kwiatów wiosny i lata zamkniętych w słoikach albo przetworzonych w inny sposób. Przykładem tego są: dżem z bzu, konfitura różana, suszona lawenda oraz syrop fiołkowy.
Dr Kalemba-Drożdż uczula jednak, by podobnie jak w przypadku zbierania grzybów, również przy zbieraniu roślin zachować daleko idącą ostrożność. Ewentualne niebezpieczeństwo wynika z braku dogłębnej znajomości gatunków jadalnych. Z całą pewnością do spożycia nie nadają się, silnie trujące, konwalie, ostróżki i naparstnice, a także hiacynty i krokusy. Omijać należy też kwiaty zasiedlające tereny zanieczyszczone przemysłowo. Nie wolno jeść, ani nawet kłaść na talerzu w charakterze ozdoby, kwiatów kupionych w kwiaciarni. Trzeba pamiętać, że kwiaty cięte i doniczkowe są uprawiane przy użyciu toksycznych związków chemicznych, które wykluczają możliwość konsumpcji traktowanych nimi roślin. Za to istnieją firmy, które specjalizują się w całorocznej produkcji kwiatów uprawianych specjalnie z myślą o ich spożyciu.
Zdjęcia: materiały prasowe organizatora Kulinarnego Festiwalu Kwiatów Jadalnych w Dobrzycy oraz z zasobów autorki tekstu
Przez 18 lat redaktorka prowadząca fachowych czasopism florystycznych („Katalog Florysty”, „Florysta”, „Kwiaty do Ślubu”, „Ślubne wiązanki i dekoracje” oraz „Florystyka Funeralna”). Autorka kilku tys. artykułów i wywiadów. Pełne bio.
