Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN zaprasza do włączenia się 19 kwietnia w obchody 81. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. Upamiętniając to wydarzenie – już po raz dwunasty – organizuje akcję społeczno-edukacyjną Żonkile. W tym roku wolontariusze i wolontariuszki wręczą na ulicach Warszawy dwumilionowy papierowy żonkil. W całej Polsce do akcji włączyło się już blisko sześć tysięcy szkół, bibliotek i instytucji.
Z kart historii
W 1940 roku Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy i stłoczyli tam prawie pół miliona Żydów ze stolicy i okolic. Uwięzieni w getcie, umierali wskutek głodu, chorób, niewolniczej pracy i ginęli w egzekucjach. Latem 1942 roku została zorganizowana Wielka Akcja Likwidacyjna. Niemcy wywieźli z getta do ośrodka zagłady w Treblince blisko 300 tysięcy Żydów. Wśród tych, którzy pozostali, narodziła się idea zbrojnego oporu.
19 kwietnia 1943 roku dwa tysiące Niemców wkroczyło do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Przeciwstawiło się im kilkuset młodych ludzi z konspiracyjnych – Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW). Powstańcy, pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, byli wycieńczeni i słabo uzbrojeni. Wielu wiedziało, że nie mają szans, ale wolało zginąć w walce, by ocalić swoją godność.
Pozostali mieszkańcy getta, około 50 tysięcy cywilów, przez wiele tygodni ukrywało się w kryjówkach i bunkrach. Pomimo rozpaczy, samotności, głodu, pragnienia i strachu walczyli o każdy kolejny „dzień, godzinę, minutę”. Ich cichy opór był tak samo ważny, jak ten z bronią w ręku. Przez wiele dni pozostali nieuchwytni – zeszli do podziemi i nie podporządkowali się rozkazom Niemców.
Przez cztery tygodnie Niemcy równali getto z ziemią, paląc dom po domu. Schwytanych bojowców i mieszkańców zabijali lub wywozili do obozów. 8 maja Anielewicz i kilkudziesięciu powstańców zostało otoczonych i popełniło samobójstwo. Nielicznym Żydom udało się wydostać kanałami z płonącego getta. 16 maja Niemcy na znak zwycięstwa wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Getto warszawskie przestało istnieć.
Na jego terenie w gruzach pozostali już tylko nieliczni ukrywający się Żydzi. „Gruzowcy” zmagali się z brakiem wody i jedzenia. Ginęli z wycieńczenia i chorób, rozstrzeliwani przez Niemców. Niewielu udało się przejść na drugą stronę muru. Ostatni opuścili „cmentarzysko getta” w styczniu 1944 roku.
Dlaczego żonkil?
Powstanie i wojnę przeżyło niewiele Żydówek i Żydów. Jednym z ocalałych z getta był Marek Edelman, ostatni dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej. 19 kwietnia, w każdą rocznicę powstania, składał bukiet żółtych kwiatów pod pomnikiem Bohaterów Getta na warszawskim Muranowie. Stąd wywodzi się symbol akcji.
Żonkil (Narcissus jonquilla) to roślina z rodziny amarylkowatych i rodzaju narcyz (Narcissus). Posiada duże, delikatne kwiaty. Roślinę charakteryzuje wczesna pora kwitnienia. Żonkil uprawiany jest w gruncie na rabatach i trawnikach jako roślina ozdobna. Doskonale sprawdza się na kwiat cięty, gdyż w wazonie długo zachowuje świeżość. Przykuwa uwagę jaskrawożółtym kolorem płatków.
Synonim szacunku i pamięci o powstaniu
Żółty papierowy żonkil stał się synonimem szacunku i pamięci o powstaniu. Zaś sama akcja na dobre wpisała się w warszawski krajobraz, gdzie na trawnikach i skwerach z początkiem kwietnia zakwitają żółte kwiaty. Zwiastując wiosnę, nierozerwalnie łączą się z pamięcią o uwięzionych w getcie powstańcach i cywilach 1943 roku. Organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN akcja Żonkile ma na celu rozpowszechnianie wiedzy na temat samego powstania, jednak przez lata stała się również symbolem otwartości, solidarności, a także niezgody na okrucieństwo wojny.
Akcja Żonkile nie służy poparciu żadnej ideologii, państwa czy narodu. Jest wyrazem naszej pamięci o tych, którzy w beznadziejnej sytuacji walczyli o człowieczeństwo. 19 kwietnia przypnijmy razem żółty żonkil na znak, że łączy nas pamięć – mówiła podczas konferencji prasowej Łucja Koch, zastępczyni dyrektora Muzeum POLIN.
Akcję Żonkile co roku wspierają Ambasadorki i Ambasadorzy. Tym razem rolę tę przyjęły: aktorki Agnieszka Grochowska i Martyna Byczkowska, ocalały z warszawskiego getta i najstarsza drag queen w Polsce – Lulla La Polaca (Andrzej Szwan), blogerka i aktywistka działająca na rzecz osób z niepełnosprawnościami, Bogumiła Siedlecka-Goślicka (znana jako Anioł na Resorach), a także aktorzy: Tomasz Włosok i Jacek Braciak. W 81. rocznicę powstania getcie warszawskim w ramach akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile podejmują wraz z Muzeum ponownie temat pamięci. Czym współcześnie jest pamięć o historii, co oznacza i jakie zadanie do wykonania, powierzają nam ostatni świadkowie Zagłady.
Wiedza o przeszłości pozwala lepiej rozumieć współczesność, dlatego tak ważna jest edukacja i Wasz udział w akcji Żonkile. W rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim pokażmy, że łączy nas pamięć – zachęca Agnieszka Grochowska, Ambasadorka tegorocznej edycji Żonkili.
Zdjęcia: Ambasadorki i Ambasadorzy akcji Żonkile 2024, fot. A. Karczmarczyk, Van Dorsen Artists, Maciek Jazwiecki/materiały prasowe Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz archiwum portalu Zakochaniwkwiatach.pl
Przez 18 lat redaktorka prowadząca fachowych czasopism florystycznych (“Katalog Florysty”, “Florysta”, “Kwiaty do Ślubu”, “Ślubne wiązanki i dekoracje” oraz “Florystyka Funeralna”). Autorka kilku tys. artykułów i wywiadów. Pełne bio.
